Drodzy Czytelnicy! Bardzo medialnym tematem stały się nowe regulacje dotyczące możliwości konfiskaty pojazdu pijanemu kierowcy. Przepisy weszły w życie dnia 14 marca 2024 roku i już w tym dniu odnotowano pierwsze przypadki odebrania pojazdów. Historia taka miała miejsce również w Tarnowie, czyli w mieście, w którym obecnie mieszkam. Ponoć kierowca, odwożący dziecko do szpitala, mając ponad 2,5 promila alkoholu w organizmie, zaparkował w szpitalnym ogrodzeniu, czym zwrócił na siebie uwagę osób postronnych. Już pierwszego dnia obowiązywania przepisów, dało się usłyszeć z ust polityków obecnie nam panujących, iż konieczne będą zmiany rzeczonych przepisów, co wskazywałoby raczej na oczywistą niedoskonałość i kontrowersyjność nowych regulacji.

Wszyscy wiemy, że nowe przepisy obowiązują. Ale czy zdajemy sobie sprawę z ich treści? Wiecie, na przykład czy samochód zawsze musi być odebrany sprawcy? Co, jeśli samochód stanowi przedmiot współwłasności? Czy wtedy też podlega konfiskacie? Co, jeśli, kierowca zdążył sprzedać samochód zanim sprawa trafiła do sądu? Co w przypadku, kiedy pijanym kierowcą jest pracownik poruszający się samochodem służbowym?

Możliwość orzeczenia przepadku pojazdu (potocznie – konfiskaty pojazdu), została uregulowana w art. 44b Kodeksu karnego. Sąd może orzec przepadek w przypadkach przewidzianych w ustawie. Jedną z takich możliwości wprowadza art. 178a § 5 K.k., w myśl którego sąd orzeka przepadek, o którym mowa w art. 44b, w razie popełnienia przestępstwa prowadzenia pojazdu w stanie nietrzeźwości lub pod wpływem środka odurzającego, chyba że zawartość alkoholu w organizmie sprawcy była niższa niż 1,5 promila we krwi lub 0,75 mg/dm³ w wydychanym powietrzu albo nie prowadziła do takiego stężenia. Sąd może odstąpić od orzeczenia przepadku, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami.

Jak widać, sąd, co do zasady nie ma wyboru i musi orzec przepadek pojazdu, kiedy kierowca wydmuchał od 1,5 promila w górę. Ustawodawca zostawił jednak furtkę i dał sądowi pewną swobodę, polegającą na tym, iż przepadek wcale nie musi zostać orzeczony, jeżeli zachodzi wyjątkowy wypadek, uzasadniony szczególnymi okolicznościami. Nie jest jasne o jakie okoliczności chodzi. Przepis w tym zakresie jest nieostry i każdorazowa ocena będzie należała do sądu. Przepis daje jednak szansę, że dobrze poprowadzona obrona i trafna argumentacja, może doprowadzić do odstąpienia od orzeczenia przepadku pojazdu. Przykładowo, wartym rozważenia mogłaby być próba przekonania sadu, że w opisanym na wstępie przypadku, tarnowski kierowca działał w stanie wyższej konieczności, usiłując uratować życie dziecka wymagającego niezwłocznego transportu do szpitala.

Warto wiedzieć, że możliwość orzeczenia przepadku dotyczy tylko pojazdu mechanicznego stanowiącego własność sprawcy, zarówno w czasie jazdy w stanie nietrzeźwości jak i w chwili orzekania przez sąd. Jeżeli natomiast w czasie popełnienia przestępstwa samochód nie stanowił wyłącznej własności pijanego kierowcy albo po popełnieniu przestępstwa sprawca zbył, darował lub ukrył pojazd, to zamiast przepadku pojazdu mechanicznego sąd orzeknie przepadek równowartości tego pojazdu. Innymi słowy, jeśli jesteśmy tylko współwłaścicielami samochodu lub sprzedaliśmy, darowaliśmy lub schowaliśmy brykę w miejscu bliżej nieznanym wymiarowi sprawiedliwości, to samochód nie zostanie zatrzymany, ale zamiast tego zapłacimy jego równowartość. Jak wycenia się wartość samochodu na potrzeby przepadku? Zgodnie obowiązującymi przepisami, za równowartość pojazdu uznaje się wartość pojazdu określoną w polisie ubezpieczeniowej na rok, w którym popełniono przestępstwo, a w razie braku polisy - średnią wartość rynkową pojazdu odpowiadającego, przy uwzględnieniu marki, modelu, roku produkcji, typu nadwozia, rodzaju napędu i silnika, pojemności lub mocy silnika oraz przybliżonego przebiegu, pojazdowi prowadzonemu przez sprawcę, ustaloną na podstawie dostępnych danych, bez powoływania w tym celu biegłego. Dopiero kiedy nie jest możliwe ustalenie wartości na powyższych zasadach, ze względu na szczególne cechy pojazdu, zasięga się opinii biegłego.

Jeżeli natomiast pijanym kierowcą jest pracownik, prowadzący samochód niestanowiący jego własności, wykonujący czynności zawodowe na rzecz pracodawcy, to sąd nie orzeka ani przepadku pojazdu ani przepadku jego równowartości. W takim wypadku sąd orzeka nawiązkę w wysokości co najmniej 5000 złotych na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Przepadku pojazdu mechanicznego oraz przepadku równowartości pojazdu nie orzeka się, jeżeli orzeczenie przepadku pojazdu mechanicznego jest niemożliwe lub niecelowe z uwagi na jego utratę przez sprawcę, zniszczenie lub znaczne uszkodzenie. Jeżeli więc, mówiąc kolokwialnie, sprawca skasuje brykę, tak że nie będzie się nadawała do dalszego użytku, to przepadek ani samochodu, ani jego równowartości orzeczony nie zostanie.

To w skrócie wszystkie najważniejsze informacje dotyczące nowych regulacji, w brzmieniu aktualnym na dzień 20.03.2024 roku. W razie pytań lub wątpliwości, pozostajemy oczywiście do Waszej dyspozycji. Będziemy również śledzić z zaciekawieniem w jaki sposób przepis zostanie zmieniony, gdyż raczej na pewno tak się stanie w nieodległej przyszłości.