Zapewne – Drodzy Czytelnicy - zdajecie sobie sprawę, że postępowania rozwodowe mogą trwać bardzo długo, nawet kilka lat. Czasami jest też tak, że postępowania rozwodowe kończą po zaledwie kilku tygodniach na pierwszej rozprawie. Od czego to zależy? Czynnikiem mającym kluczowy wpływ na długość postępowania rozwodowego jest orzekanie o winie w rozkładzie małżeństwa. Sąd, co do zasady, ma obowiązek ustalić i ostatecznie orzec, która ze stron (mąż czy żona) jest winna rozkładu pożycia małżeńskiego. Sąd może stwierdzić, że winna jest tylko jedna ze stron albo że winne są obie strony. Jeżeli strony złożą zgodny wniosek, sąd w ogóle nie będzie orzekał o winie. Orzekanie o winie łączy się  z prowadzeniem długiego, żmudnego i nierzadko przykrego dla stron postępowania dowodowego, w którym roztrząsane są najbardziej intymne aspekty pożycia małżeńskiego i które prowadzi do znacznego wydłużenia postępowania rozwodowego. Skoro orzekanie o winie niesie ze sobą tak uciążliwe skutki dla małżonków, to dlaczego nie składają oni za każdym razem wniosku o rozwód bez orzekania o winie? Po pierwsze dlatego, że chcą aby sąd oficjalnie stwierdził „kto ma rację”, a po drugie dlatego, że orzeczenie o winie może mieć doniosłe konsekwencje finansowe dla już rozwiedzionych małżonków. Orzeczenie o winie ma bowiem niebagatelne znaczenie dla obowiązku alimentacyjnego istniejącego między małżonkami po rozwodzie.

Alimenty między małżonkami, którzy zostali uznani za współwinnych rozkładu pożycia małżeńskiego lub w sytuacji gdy sąd nie orzekał o winie małżonków.

Małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego, może żądać od drugiego małżonka rozwiedzionego dostarczenia środków utrzymania (alimentów)[1]. Warto zwrócić uwagę, że warunkiem powstania roszczenia alimentacyjnego w tej sytuacji jest pozostawanie w niedostatku przez małżonka żądającego środków utrzymania. Przez niedostatek rozumie się zarówno brak jakichkolwiek środków utrzymania jak i sytuację, kiedy brakuje środków na pełne zaspokojenie uzasadnionych (rozsądnych) potrzeb[2].

Alimenty od małżonka wyłącznie winnego rozkładu pożycia małżeńskiego.

Jeżeli jeden z małżonków został uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, to zasądzenie alimentów na rzecz drugiego małżonka jest znacznie prostsze niż w przypadku wskazanym powyżej. Małżonek niewinny może otrzymywać alimenty od małżonka wyłącznie winnego, nawet jeżeli małżonek niewinny nie znajduje się w niedostatku[3]. W tej sytuacji wystarczy bowiem, że rozwód pociągnie za sobą istotne pogorszenie sytuacji materialnej małżonka niewinnego. Jeżeli zatem sąd stwierdzi, że sytuacja materialna małżonka niewinnego byłaby znacznie lepsza jeżeli nie doszłoby do rozwodu, to zasądzi od małżonka wyłącznie winnego odpowiednie alimenty, aby zrekompensować małżonkowi niewinnemu zmianę sytuacji majątkowej, bez względu na to czy pozostaje on w niedostatku czy też nie.

Czas trwania obowiązku alimentacyjnego a orzeczenie o winie.

Jeżeli zobowiązanym do płacenia alimentów jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek alimentacyjny wygaśnie po upływie pięciu lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni[4]. Z powyższego wynika, że obowiązek alimentacyjny wygaśnie po pewnym czasie, ale tylko wtedy, kiedy małżonek zobowiązany do zapłaty nie był uznany za winnego rozkładu pożycia. Będzie to miało miejsce w sytuacji w której sąd nie orzeka o winie stron. Na marginesie warto wspomnieć, że obowiązek alimentacyjny wygaśnie zawsze, gdy małżonek uprawniony do świadczeń alimentacyjnych zawrze ponownie związek małżeński.

Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, że orzeczenie o winie ma doniosłe znaczenie dla dalszych obowiązków małżonków po rozwodzie. Jeżeli bowiem jeden z małżonków zostanie uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia, to może być zobowiązany do płacenia alimentów na rzecz drugiego małżonka po rozwodzie, bez względu na to czy małżonek uprawniony pozostaje w niedostatku czy też nie, a obowiązek ten może być nieograniczony w czasie i trwać przez wiele lat, dopóki małżonek uprawniony nie zawrze nowego małżeństwa. Co więcej, nie ma możliwości zasądzenia alimentów na rzecz małżonka wyłącznie winnego, nawet jeżeli nie posiadałby on środków do życia. Małżonek, który uważa się za niewinnego rozkładu pożycia, będzie więc często dążył do rozwodu z orzeczeniem o wyłącznej winie drugiego małżonka, nawet jeżeli miałoby to wydłużyć postępowanie rozwodowe o kilka lat.

[1] Art. 60 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[2] Uchwała Sądu Najwyższego z 16.12.1987 r. III CZP 91/86

[3] Art. 60 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego

[4] Art. 60 § 3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego